بیضوی مقایسه | الیپسوئید | زمین وار | ژئوئید
در مطالعات و بررسی هایی که در زمینه علم نقشه خوانی و نقشه برداری و یا تهیه نقشه انجام می گیرد همواره یکی از مهمترین مسائل، شکل زمین بوده است که در این بخش آکادمی سامانه اطلاعات مکانی دو مفهوم اصلی بیضوی مقایسه یا الیپسوئید و زمین وار یا ژئوئید را در این زمینه توضیح می شود
بیضوی مقایسه | الیپسوئید (Ellipsoid)
چون زمین فاقد یک شکل منظم هندسی است. برای محاسبات مربوط به فواصل نقاط از یکدیگر در ژئودزی (علمی است که شکل و ابعاد زمین را اندازه گیری می کند)، زمین را به صورت یک بیضوی در نظر می گیرند. زیرا بیضوی نزدیک ترین شکل هندسی به شکل کره زمین است. به این شکل بیضوی مقایسه یا الیپسوئید گفته می شود
با توجه به اینکه تاکنون بیش از ۱۵ بیضوی از سوی دانشمندان محاسبه و پیشنهاد شده است. تفاوت آنها در اندازه قطرهای بزرگ و کوچک است. هر یک از این بیضویها، برای مناطقی که در آنجا پهنه وسیعی از سطح بیضوی بر سطح زمین منطبق می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. در نقشه های جدید کشور ما از بیضوی هایفورد استفاده می شود. در این بیضوی طول شعاع بزرگ حدود ۶۳۷۸ کیلومتر و طول شعاع کوچک آن حدود ۶۳۵۷ کیلومتر می باشد. با توجه به این ارقام شعاع متوسط زمین حدود ۶۳۶۸ کیلومتر است و اختلاف بین شعاع استوایی و قطبی حدود ۲۱ کیلومتر می باشد.
زمین وار Geoid ژئوئید
در تعریف ژئوئید که آن را شبه زمین (زمین وار) می نامند. چنانچه فرض نماییم، آب همه اقیانوسها و دریاهای آزاد به زیر کوهها و خشکی ها امتداد یابد یک سطح فرضی یکنواخت از آبهای آزاد جهان در سطح کره زمین به دست می آید، در این صورت یک زمین فرضی صاف و بدون پستی و بلندی به دست خواهد آمد که آن را ژئوئید می نامند. بنابراین می توان ژئوئید یا زمین وار را سطح مبنا یا سطح تراز صفر در نظر گرفت و ارتفاع نقاط مختلف زمین را نسبت به آن سنجید.
ارتفاع هر نقطه از سطح ژئوئید را ارتفاع مطلق آن نقطه می گویند. رقم ارتفاعی ثبت شده در نقشه های توپوگرافی ارتفاع مطلق هستند. چنانچه ارتفاع نقطه ای نسبت به نقطه دیگر غیر از سطح ژئوئید باشد ارتفاع نسبی آن نقطه خواهد بود. لازم به توضیح است که ژئوئید یک کره کامل نیست و شکل آن نیز مانند خود کره زمین در اثر نیروی جاذبه نابرابر وارده به آن کمی نامنظم می باشد.
